برای تعریف اینکه صرافی ارز دیجیتال چیست باید بگوییم شما برای معامله هر کالای خاص باید به مکان خاص آن کالا بروید؛ یعنی برای خرید طلا باید به بازار طلا فروشی و برای خرید سهام باید به بازار بورس وارد شوید تا بتوانید آن کالا را بخرید. برای خرید و فروش ارز دیجیتال نیز یکی از راه‌های هموار و مطمئن این است که از طریق صرافی ارز دیجیتال این کار را کرد.
صرافی‌های ارز دیجیتال انواع مختلفی دارند و نحوه کارکرد آنها نیز یکی نیست اما همه آنها یک هدف مشخص دارند و آن هم امکان مبادله و خرید انواع رمز ارزها است. صرافی‌ها را می‌توان به دونوع اصلی متمرکز و غیر متمرکز دسته‌بندی کرد؛ در دسته اول عملکرد آنها بیشتر شبیه به بانک‌های رایج است که همه عملیات در یک مکان متمرکز و توسط خود صرافی انجام می‌شود و دسته دوم که عملا هیچ سازمانی بر آن نظارت ندارد و تمامی مبادلات توسط خود کاربران و بدون دخالت هیچ ارگانی انجام می‌پذیرد.
در ادامه مقاله به صورت کامل به تعریف اینکه صرافی ارز دیجیتال چیست، خواهیم پرداخت و در مورد امنیت، قانون‌گذاری، شفافیت و سایر ویژگی‌های یک صرافی توضیح خواهیم داد.
صرافی ارز دیجیتال چیست ؟
صرافی ارز دیجیتال مکانی است که در آن می‌توان ارز دیجیتال خرید و فروش کرد و به معامله ارزهای دیجیتال پرداخت. صرافی یک پلتفرم آنلاین است که رایج‌ترین روش برای خرید و فروش بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به حساب می‌آید.
در صرافی‌ها شما می‌توانید ارزهای دیجیتال را به صورت جفت ارز معامله و مبادله کنید به عنوان مثال شما می‌توانید جفت ارز بیت کوین/ اتریوم (BTC/ETH) را با یکدیگر معامله کنید. خرید و فروش ارزهای دیجیتال به صورت این جفت ارزها امکان پذیر است. در واقع این اکسچنج‌ها یک بازار آنلاین برای کل شبکه رمزارزها هستند.
اکسچنج (Exchange) در زبان انگلیسی به معنای مبادله و معامله و همچنین صرافی است و به همین دلیل با ورود ارزهای دیجیتال به ایران ابتدا به صرافی ارز دیجیتال در ایران اکسچنج می‌گفتند و تا مدت‌ها با این نام شناخته می‌شد. کم کم با جا افتادن کلمه صرافی استفاده از این لغت نیز بیشتر شد و در حال حاضر اکثرا با نام صرافی ارز دیجیتال یا صرافی رمزارز آنها را می‌شناسند.
ویژگی‌های صرافی ارز دیجیتال چیست؟
صرافی‌ها ویژگی‌های زیادی را برای معامله کنندگان ارز دیجیتال ارائه می‌دهند. برای استفاده از خدمات این پلتفرم‌های آنلاین شما ابتدا باید در آنها ثبت نام کنید. صرافی ارز دیجیتال برای کسانی که در این پلتفرم‌ها ثبت نام و احراز هویت (KYC) می‌کنند قابلیت‌های زیادی را فراهم می‌کنند. یک صرافی می‌تواند به عنوان کیف پول برای دارایی‌های ارز دیجیتال عمل کنند. هر صرافی کیف پول خود را دارد که با ثبت نام در آنها کیف پول حساب شما ساخته می‌شود. البته امنیت کیف پول این اکسچنج‌ها همگی بالا نیست و قرار دادن دارایی در صرافی خیلی امنیت بالایی ندارد.
ویژگی اصلی و مهمی که صرافی‌ها ارائه می‌دهند خرید و فروش رمزارزها است. شما همچنین می توانید از این پلتفرم‌ها برای ترید یا معامله استفاده کنید. می‌توانید در صرافی سفارش خرید و فروش (sell or buy order) یا حد ضرر (stop loss) انتخاب کنید و با انتخاب آنها صرافی به طور خودکار ارز شما را خرید یا فروش می‌کند.
می‌توان گفت صرافی‌های رمزارز اندکی شبیه به کارگزاری‌های بازار سنتی هستند اما تفاوت‌های زیادی دارند. این صرافی‌ها ابتدا امکاناتی نظیر خرید و فروش ارز دیجیتال را برای معامله کنندگان تامین می‌کردند اما با گسترش این حوزه در حال حاضر صرافی‌های بزرگ قابلیت‌های زیادی را برای تریدرهای ارز دیجیتال فراهم کرده‌اند. ویژگی‌هایی نظیر معاملات مارجین و فرابورس (OTC)، قراردادهای آتی، معاملات مشتقه و استیکینگ نیز برای در صرافی‌های بزرگ این حوزه وجود دارد.
- معاملات مارجین یکی از انواع معاملات است که در آن با مقدار بسیار زیادی پول قرض گرفته شده از فرد دیگر بر اساس پولی که قبلا داشتید معامله انجام می‌شود.
- فرابورس (OTC) معامله‌ای است که بین ماینر‌ها یا سرمایه‌گذاران اولیه کریپتو محبوب شده است و مستقیما بین افراد علاقه‌مند صورت می‌گیرد و این معامله بدون نظارت صرافی‌ها انجام می‌شود. دفاتر OTC برای افرادی که مایل به فروش مقادیر زیادی کوین بدون متوصل شدن به صرافی هستند، محبوب است.
- قراردادهای آتی بیت کوین و دیگر رمزارزها بدین صورت است که شما اقدام به خرید دارایی با قیمت آینده آن می‌کنید و سپس در زمانی که تعیین کرده‌اید پول خود را واریز می‌کنید و کوین خود را دریافت می‌کنید.
- استیک کردن به معنای نگهداری دارایی‌ها در یک کیف پول رمز ارز است. به بیانی دیگر، استیکینگ قفل کردن رمز ارزها به منظور دریافت پاداش است.
درآمد صرافی‌ها از مقدار کارمزدی که بابت خدمات ارائه می‌دهند، تامین می‌شود. در واقع برای هر کاری در صرافی شما باید کارمزد آن کار را پرداخت کنید. البته باید به این موضوع اشاره کرد که هر صرافی در این حوزه با توجه به کاربران خود ویژگی های خاصی را ارائه می‌دهند که با یکدیگر متفاوت باشند.
منظور از صرافی متمرکز چیست؟
در امور مالی، متمرکز بودن به معنی اعتماد شما به کسی یا جایی برای رسیدگی به پول شما است. در گذشته، کلمه متمرکز به همه سازمان‌هایی گفته می‌شد که امور مالی را مدیریت می‌کردند. متمرکز بودن به این معنی است که یک واسطه معتبر برای رسیدگی به هر دارایی استفاده شده در معاملات، وجود داشته باشد. به عنوان مثال، در یک بانک، یک مشتری پول خود را به بانک می‌دهد تا آن را برایش نگهداری کند. بنابراین بانک کنترل کامل پول مشتری را در اختیار دارد و برای ارائه این خدمات از کاربر هزینه‌ای را دریافت می‌کند. در بسیاری از موارد، اعتماد به واسطه بسیار امن‌تر از این است که یک فرد خودش راهی برای مدیریت پول خود پیدا کند. بانک‌ها دارای تدابیر امنیتی بالایی هستند و یک تیم برای نظارت بر پول مشتریان دارند.
صرافی متمرکز ارز دیجیتال نیز به همین نحو عمل می‌کند. یک کاربر می‌تواند پول خود را در یک اکسچنج ذخیره کند اما توصیه می‌شود که این کار را انجام ندهید. ارز کاربر در اختیار اکسچنج است و اعتماد به یک واسطه برای مشتریان، امکان بازیابی رمز عبور گمشده را به راحتی مهیا می‌کند. زیرا این مشتری دسترسی به حساب خود را به طور کامل به این اکسچنج واسطه داده است. قرار دادن پول در صرافی، امکان کنترل ۱۰۰٪ پول را از مشتری می‌گیرد. داستان‌های بسیاری از سرمایه گذارانی وجود دارد که به دلیل گم کردن کلیدهای خصوصی خود، صدها هزار دلار پول خود را از دست داده‌اند. اگر پول آنها در یک اکسچنج متمرکز بود، آنها نگران این موضوع نبودند و به راحتی با نشان دادن گذرنامه یا تأیید کارت شناسایی بازیابی پول‌هایشان ممکن بود. البته زیاد شنیده می‌شود که صرافی‌های این حوزه هک شده اند و سرمایه زیادی از صرافی‌ها به سرقت رفته است و ۱۰۰ درصد نمی‌توان به آنها اعتماد داشت.
تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز در چیست؟
علاوه بر صرافی متمرکز، صرافی غیرمتمرکز هم در این حوزه وجود دارد. همانطور که در بالا ذکر شد در صرافی ارز دیجیتال متمرکز، سازمان واسطه‌ای بر روی آن کنترل دارد و این شرکت هر زمان که به دلایل مسایل احراز هویت یا پول شویی ایرادی در حساب شما پیدا کند و یا کشور شما را تحریم کند می‌تواند حساب شما را مسدود کند و از این لحاظ نگرانی‌هایی در دارایی‌های شما به وجود می‌آید. اما صرافی‌های غیرمتمرکز با این ایده که دارایی‌های دیجیتال خود غیرمتمرکز هستند، وارد این سیستم شدند.
به عبارت ساده، یک صرافی غیر متمرکز ارزهای دیجیتال (DEX) با ایجاد یک محیط بدون اعتماد و بسیار هوشمند، واسطه را از بین میبرد. در صرافی غیرمتمرکز معاملات از طریق قرارداد های هوشمند صورت می‌گیرد تا پول از دست واسطه‌ای عبور نکند. همچنین صرافی غیرمتمرکز کنترلی بر روی سرمایه شما ندارد. این نوع صرافی یک سیستم همتا به همتا است. این نوع صرافی‌ها در نوع خود بسیار جالب و برای کشورهایی که در لیست تحریم‌ها قرار دارند می توانند فرصت خوبی باشند. در ادامه می‌توانید مهمترین تفاوت‌های این دو نوع صرافی را مشاهده کنید:
کنترل
در یک صرافی متمرکز، بیشتر کنترل حساب شما در اختیار شخص ثالثی است که صرافی را اداره می‌کند. از طرف دیگر، در یک صرافی غیرمتمرکز، تمام کنترل حساب به عهده شما است. این یکی دیگر از دلایل برجسته محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز است. اما این کار دلیل افزایش پیچیدگی چنین سیستم عامل‌هایی نیز است.
امنیت
صرافی‌های غیرمتمرکز امنیت بیشتری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند. خطر اصلی در معاملات با صرافی‌های متمرکز، هکرها هستند. آنها می‌توانند صرافی را که از کلیدهای خصوصی برای دسترسی به وجوه کاربران استفاده می‌کند هک کنند و شما می‌توانید تمام سپرده خود را از دست دهید. مواردی زیادی از این قبیل در گذشته رخ داده است و صرافی‌های متمرکز تلاش زیادی برای ایجاد امنیت بیشتر در برابر مشتری خود می‌کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز، خطر هک شدن و از دست دادن سرمایه‌های شخصی وجود دارد ولی در مقایسه با همتای متمرکز آن کمتر است. برای مقابله با مشکلات امنیتی، برخی از صرافی‌های متمرکز شروع به ارائه حساب‌های غیرمتمرکز به مشتریان خود کرده‌اند.
محبوبیت
در حال حاضر، صرافی‌های متمرکز از محبوبیت بیشتری نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز برخوردار هستند؛ زیرا ابتدا وارد بازار شدند و از قدمت بیشتری برخوردارند. با اینکه صرافی‌های غیرمتمرکز دارای مزایای زیادی نسبت به همتایان متمرکز خود در بحث کیف‌پول و حساب‌ها هستند، اما از لحاظ محبوبیت بسیار عقب مانده‌اند. شاید به این دلیل که صرافی‌های متمرکز زیرساخت و نقدینگی بهتری را ارائه می‌دهند.
با این وجود، با ورود صرافی‌های غیرمتمرکز بیشتر به بازار، محبوبیت آنها نیز به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. حتی بسیاری از صرافی‌های متمرکز بازار هم در صدد ساخت نمونه غیرمتمرکز خود هستند.
کارمزد
صرافی‌های متمرکز هزینه خدمات خود را برای کاربران خود تحمیل می‌کنند. البته این کارمزدها از یک ارائه دهنده به ارائه دهنده دیگر با توجه به ویژگی های ارائه شده متفاوت است. صرافی‌های غیرمتمرکز برای مطابقت سفارشات در بلاکچین یا کارمزد صفر دارند یا کارمزدهای بسیار کمی دارند. اما چون بیشتر آنها از قرارداد هوشمند استفاده می‌کنند، کارمزدهای زیادی باید برای آنها پرداخت کرد.
امکانات
از نظر امکانات، صرافی‌های متمرکز نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز برتری دارند. برای ترید بهتر می‌توانید معاملات مارجین را انجام دهید، از ابزارهای مدیریت و از چندین نوع سفارش پیشرفته استفاده کنید. صرافی‌های غیرمتمرکز، انواع کاملاً محدودی از سفارشات را دارند و معاملات مارجین را به مشتریان خود ارائه نمی‌دهند. شاید وقتی پلتفرم‌های غیرمتمرکز پیشرفته‌تری وارد بازار شوند، ممکن است ویژگی‌های بهتری ارائه دهند.
قوانین و مقررات
صرافی‌های متمرکز نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز، از قوانین سفت و سخت‌تری برخوردار هستند. زیرا پلتفرم‌های متمرکز به مجوز نیاز دارند و باید به قوانین مرجع نظارتی محلی منطقه خود پایبند باشند. در مقابل صرافی‌های غیرمتمرکز مقررات خاصی ندارند زیرا انجام این کار به لطف بلاکچین توزیع شده بسیار دشوار است. به این معنی که اگر حتی دولت آن را ممنوع کند، هنوز هم می‌تواند در آن مناطق فعالیت کند.
نقدینگی
با توجه به میزان کاربران، صرافی‌های متمرکز دارای نقدینگی به مراتب بیشتری از همتای غیرمتمرکز خود دارند. بنابراین اگر یک دارایی مورد تقاضا باشد، کاربران مختلف متناسب با آن، آن را خریداری یا می‌فروشند. یکی از دلایلی که سیستم عامل‌های غیرمتمرکز به اندازه سیستم عامل‌های متمرکز نقدینگی ندارند این است که تطبیق سفارش در آنها زمان‌بر است. دلیل برجسته دیگر هم محبوبیت کمتر آنهاست.
سرعت
صرافی‌های غیرمتمرکز کندتر از اکسچنج‌های متمرکز هستند. طبق یک تجزیه و تحلیل، صرافی‌های متمرکز برای انجام سفارشات به طور متوسط به ۱۰ میلی ثانیه زمان نیاز دارند در حالی که برای صرافی‌های غیرمتمرکز حداقل ۱۵ ثانیه زمان لازم است تا سفارش تطبیق داده شده و مبادله انجام شود. علاوه بر این، انجام یک سفارش غیرمعمول ممکن است تا یک دقیقه نیز طول بکشد، که در مقایسه با پلتفرم‌های متمرکز، زمان قابل توجهی است.
خرید یا فروش ارزهای دیجیتال با ارز فیات
در حال حاضر اکثر صرافی‌ها امکان خرید ارز دیجیتال را با کارت‌های اعتباری نظیر مستر کارت و ویزا فراهم کرده‌اند و شما با پرداخت دلار آمریکا یا یورو می‌توانید ارز دیجیتال خریداری کنید. البته باید به این موضوع اشاره کرد میزان به هنگام خرید با کارت اعتباری تفاوت زیادی با قیمت آن کوین در بازار دارد.اما آیا جفت ارز کریپتو/ فیات در تمام صرافی ها وجود دارد؟ خیر. همه اکسچنج‌ها امکان خرید یا فروش ارزهای دیجیتال جفت ارز کریپتو (کریپتو/کریپتو) مانند تبادل بیت کوین با اتریوم را دارند اما تنها تعدادی از آنها امکان خرید یا فروش ارزهای دیجیتال با فیات (کریپتو/فیات) مانند خرید اتریوم با دلار را فراهم کرده‌اند. اکثر صرافی های برتر این حوزه در حال حاضر از جفت ارزهای کریپتو/فیات پشتیبانی می‌کنند.
آیا صرافی رمزارز امن است؟
هیچ صرافی از خطر هک شدن در امان نیست. در تاریخ رمزارزها هکهای زیادی برای صرافی ها رخ داده است. اما در بسیاری از موارد، اکسچنج‌ها ضرر مشتریان را از جیب پرداخت کرده‌اند. هک برای DEX تقریبا غیرممکن است، اما کاربران ممکن است به دلیل گم کردن کلیدهای خصوصی و یا رمزهایشان پول خود را از دست بدهند. صرافی های متمرکز مشهور درست به اندازه بانک‌ها امن هستند. به عنوان مثال صرافی معتبری نظیر بایننس با وجود هک خود سرمایه کاربران را از صندوق سرمایه ای که پیشتر تامین کرده بود پرداخت کرد.
باز کردن حساب در صرافی‌ها چگونه است؟
هر صرافی با توجه به اینکه در کدام کشور ایجاد شده است موظف است مقررات خود را با توجه به قوانین آن کشور تعبیه کند. بسیاری از این صرافی‌ها به دلیل مسائل قانونی کشورهایی که جزء تحریم‌های اوفک (OFAC) باشند را در لیست تحریم‌های سایت خود قرار می‌دهند. به عنوان مثال بسیاری از صرافی‌ها ایران را در لیست تحریم‌های خود قرار داده‌اند.
با این حال هر اکسچنجی در دنیا حداقل به یک مدل تایید هویت برای تأیید اعتبار حساب نیاز دارد. البته می‌توان از صرافی‌ها بدون احراز هویت نیز استفاده کرد ولی امکان دسترسی به خدمات آن پلتفرم کم خواهد بود. بسیاری از اکسچنج‌ها به کاربران اجازه می‌دهد بدون تایید هویت یک حساب کاربری را باز کنند، اما این حساب‌ها دارای محدودیت‌های واریز و برداشت از حساب هستند. تایید هویت پایه به طور کلی نیاز به تصویری از گذرنامه یا کارت شناسایی کاربر دارد و این کار، تایید هویت دو مرحله‌ای را فعال می‌کند. 2FA در واقع احراز هویت دو مرحله‌ای است که دارای رمز عبور و یا گوگل آتنتیکیتور محرمانه است که هر سی ثانیه دوباره تولید می‌شود و هر بار که یک کاربر وارد حساب کاربری خود می شود، باید آن را وارد کند. البته استفاده از گوگل آتنتیکتور اختیاری است و شما برای امنیت بیشتر می‌توانید از آن استفاده کنید.
صرافی‌های معتبر رمزارز
در این حوزه صرافی‌های زیادی حضور داشتند که به دلیل مسائل مختلف اعتبار خود را از دست داده‌اند و دیگر همانند رقیب‌های خود معتبر نیستند. به عنوان مثال صرافی MtGox یکی از اولین صرافی‌ها در این حوزه، هک شد و مقدار زیادی بیت کوین از آن به سرقت رفت. این صرافی مجبور شد شرکت خود را به فروش بگذارد تا بتواند هزینه سرمایه‌گذاران را برگرداند. در این بین صرافی‌های زیادی وجود داشتند که در حال حاضر نمی‌توان آنها را جزء محبوب‌ترین‌ها دانست. به عنوان مثال بیترکس یک صرافی آمریکایی است که حساب بسیاری از ایرانی‌ها را تحریم کرد و دارایی آنها را مسدود کرد. بیتفینکس نیز صرافی واقع در هنگ کنگ است و یکی از پلتفرم‌های قدیمی این حوزه به حساب می‌آید. بیتفینکس بارها متهم به دستکاری قیمت بیتکوین شده است و همچنان درگیر مسائل دادگاهی خود در این خصوص است. با این وجود صرافی‌های زیادی در این حوزه وجود دارند اما چندین صرافی وجود دارند که در این حوزه بسیار شناخته شده و معتبر هستند و با اقدامات جدید خود اعتبار صرافی سایت را بالا می برند. از صرافی ها معتبر می توان به صرافی‌های نظیر بایننس، OKEx، هیوبی، کوین‌بیس و بسیاری دیگر اشاره کرد.
مقایسه کیف پول آنلاین (گرم) و آفلاین (سرد)
اکثر صرافی‌ها عمده دارایی خود را (بیش از ۹۷ درصد) در کیف پول‌های آفلاین نگهداری می‌کنند. کلید این کیف پول‌ها کاملا آفلاین و دور از دست هکرها است. این روش، بهترین محافظت از ارزهای دیجیتال است. هرچند برای امکان‌پذیر شدن پرداخت‌های خودکار و داشتن عملکرد مناسب و معمولی، به کیف پول‌های آنلاین نیز نیاز است. این کیف پول‌ها از طریق API ها کنترل می‌شود و دستورات امضای تراکنش‌ها برای پرداخت به مشتریانی که می‌خواهند سرمایه خود را برداشت کنند از طریق این API ها دریافت می‌شود. از آنجایی که باید بتوان عملکرد این کیف پول‌ها را به صورت خودکار تعریف کرد، کلیدها باید آنلاین باشند، در نتیجه در معرض خطر قرار می‌گیرند.
پرسش و پاسخ؟
- آیا نگهداری رمزارزها در داخل صرافی‌ها کار درستی است؟
با توجه به هکهای که تا به حال انجام شده، اگر سرمایه زیادی دارید آن را در داخل صرافی ذخیره نکنید. صرافی محلی برای خرید و فروش و معامله است و کیف پول ارز دیجیتال نیست پس از صرافی به عنوان کیف پول استفاده نکنید.
- آیا امکان تبادل رمز ارزها بین دو صرافی وجود دارد؟
بله، شما می‌توانید ارز دیجیتال خود را مستقیماً بین صرافی‌ها منتقل کنید و در این بین نیازی به کیف‌پول ندارید. تنها کافی است آدرس کوین شخص دریافت کننده یا در صورت نیاز ممو را داشته باشید و تراکنش را ارسال کنید.
نتیجه‌گیری
سعی کردیم در این مقاله هر آنچه لازم بود برای اینکه بدانید صرافی ارز دیجیتال چیست برای شما بیاوریم. مهمترین نکته‌ای که باید اما به آن توجه کرد این است که شاید اگر صرافی‌های ارز دیجیتال نبودند، چیزی به نام رمز ارز و بیت کوین نیز امروز نبود. با وجود تمامی مشکلات و هک‌هایی که در طی سالیان گذشته اتفاق افتاده، اما اکسچینج‌ها را می‌توان مهمترین عامل پذیرش کنونی رمز ارزها دانست.
